Nhà thờ Chính tòa Cũ Coimbra là một công trình Công giáo La Mã theo phong cách kiến trúc Romanesque tại Bồ Đào Nha. Việc xây dựng bắt đầu sau trận Ourique (1139), khi Hoàng tử Afonso Henriques tuyên bố trở thành Vua Bồ Đào Nha và chọn Coimbra làm thủ đô. Bá tước đầu tiên của Coimbra, Sisnando Davides – một người Mozarab – được chôn cất trong nhà thờ này.
Coimbra (thành phố La Mã cổ Aeminium) là nơi đặt tòa giám mục từ thế kỷ thứ 5, sau khi thành phố lân cận Conimbriga bị người Sueves xâm lược và phần lớn bị phá hủy vào năm 468. Gần như không có thông tin gì về các nhà thờ từng tồn tại trước Sé Velha tại Coimbra.
Năm 1139, sau trận Ourique, Vua Afonso Henriques quyết định tài trợ xây dựng một nhà thờ mới, do nhà thờ cũ đã xuống cấp nghiêm trọng. Dự án được thúc đẩy mạnh mẽ nhờ Giám mục Miguel Salomão, người đã đóng góp tài chính cho công trình.
Năm 1185, Vua Sancho I – vị vua thứ hai của Bồ Đào Nha – được đăng quang tại nhà thờ mới này, cho thấy công trình đã tiến triển đáng kể. Phần chính của tòa nhà được hoàn thiện trong vài thập kỷ đầu thế kỷ 13, mặc dù phần tu viện chỉ bắt đầu xây dựng từ năm 1218, dưới triều đại Vua Afonso II.
Nhà thờ có ba gian chính, với hai gian phụ, tạo thành một không gian rộng lớn và trang nghiêm. Gian giữa được bao phủ bởi vòm nửa tròn (barrel vault), còn các gian bên được xây vòm chéo (groin vaults). Trên gian giữa có tầng trên là một hành lang vòm (triforium), có thể phục vụ thêm giáo dân khi cần. Tất cả các cột bên trong đều có đầu cột được chạm khắc tinh xảo, chủ yếu là họa tiết thực vật, nhưng cũng có động vật và hình học.
Cửa sổ của tháp đèn (lantern tower) và cửa sổ lớn ở mặt tây là nguồn sáng tự nhiên chính.
Nhà thờ nổi bật với số lượng lớn đầu cột điêu khắc (khoảng 380 cái), biến nơi đây trở thành một trong những bộ sưu tập điêu khắc Romanesque quan trọng nhất ở Bồ Đào Nha. Các họa tiết chủ yếu là hình học và thực vật, mang ảnh hưởng Ả Rập và tiền-Romanesque. Ngoài ra còn có các cặp động vật tứ túc (bao gồm nhân mã) hoặc chim đối xứng. Gần như không có hình người hay cảnh Kinh Thánh – có thể vì nhiều nghệ nhân là người Mozarabic, tức Kitô hữu sống tại vùng đất Hồi giáo, và họ không quen hoặc không được phép thể hiện hình người (theo luật Hồi giáo).
Một tu viện (cloister) được xây dưới triều vua Afonso II (đầu thế kỷ 13). Đây là công trình quan trọng, gắn liền với hoạt động tôn giáo và đời sống tu hành thời Trung Cổ, mang phong cách chuyển tiếp giữa Romanesque và Gothic. Mỗi vòm nhọn Gothic nhìn ra sân trong lại bao gồm hai vòm tròn song sinh theo phong cách Romanesque.
Mặt phía bắc có một cổng kiểu Phục Hưng tuyệt đẹp – dù đã bị mòn – gọi là Porta Especiosa, xây vào những năm 1530 bởi nhà điêu khắc Pháp João de Ruão (Jean của Rouen). Từ phía đông, có thể thấy phần hậu cung hình bán nguyệt với ba nhà nguyện tỏa ra: nhà nguyện chính và phía bắc vẫn giữ phong cách Romanesque, trong khi nhà nguyện phía nam được tái thiết theo phong cách Phục Hưng. Phía trên gian ngang là một tháp đèn Romanesque với vài chi tiết Baroque.
Sưu tầm & biên soạn